Prawo pracy, jako odrębna dziedzina prawa, powstało stosunkowo niedawno, bo dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku. Sytuacje polityczne, w jakich Polska znajdowała się do XX wieku, znacznie utrudniły i opóźniły jego rozwój. Dlatego też społeczeństwo polskie, nieprzyzwyczajone jeszcze do standardów demokratycznego państwa prawnego, niezwykle rzadko korzysta z przysługujących mu na podstawie Kodeksu Pracy praw pracowniczych. Nieświadomość prawna Polaków, połączona z obawą przed sporem z pracodawcą, powoduje, że pracownicy, stając się ofiarą nieuzasadnionego lub bezprawnego wypowiedzenia umowy o pracę, bardzo często rezygnują z dochodzenia przed sądami swoich praw. Dlatego warto przedstawić kilka instytucji funkcjonujących na gruncie Kodeksu Pracy, dzięki którym mogą oni czuć się w takiej sytuacji bezpieczniejsi.

W przypadku wypowiedzenia bez uzasadnionej przyczyny, bądź wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, mamy do czynienia z czynnością bezprawną. Wypowiedzeniem bez uzasadnionej przyczyny (nieuzasadnionym) jest np. wypowiedzenie bez konsultacji z właściwymi instancjami związków zawodowych, wypowiedzenie z naruszeniem szczególnej ochrony przed wypowiedzeniem, wypowiedzenie bez zachowania odpowiedniej formy czy bez prawidłowego poinformowania pracownika o przysługujących mu środkach prawnych od wypowiedzenia lub wypowiedzenie z krótszym od wymaganego okresem wypowiedzenia. W sytuacji otrzymania takiego wypowiedzenia, pracownik chroniony jest art. 44 Kodeksu Pracy. Należy jednak pamiętać, że ochrona ta działa tylko na jego żądanie. Przepis ten stanowi, że pracownik, w celu wykorzystania przysługujących mu środków ochrony, musi odwołać się do sądu pracy. Ten z kolei, po stwierdzeniu, że wypowiedzenie faktycznie było bezprawne, może orzec niektóre z tych środków, w zależności o co pracownik się ubiega.

Gdy umowa o pracę zawarta na czas nieokreślony nie została jeszcze rozwiązana, sąd może orzec o bezskuteczności wypowiedzenia. Natomiast jeśli umowa uległa już rozwiązaniu, przysługującymi środkami ochrony są: możliwość powrotu na dane stanowisko, wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy lub odszkodowanie z tytułu bezprawnego wypowiedzenia. W pierwszym przypadku, jeśli pracownik zdecyduje się powrócić na stanowisko, sąd może orzec o jego powrocie do pracy na poprzednich warunkach. Konieczne jest wtedy jednak zgłoszenie przez pracownika gotowości do niezwłocznego podjęcia prawy w ciągu 7 dni od uprawomocnienia się orzeczenia. W razie przywrócenia do pracy, pracownik może ubiegać się o rekompensatę uszczerbku, jakiego doznał na skutek utraty zatrudnienia. Takie wynagrodzenie przysługuje jedynie za czas pozostawania bez pracy, a jego wysokość zależna jest od długości obowiązującego okresu wypowiedzenia- gdy wynosił on mniej niż 3 miesiące, to wynagrodzenie należy się za czas nie dłuższy niż 2 miesiące, natomiast gdy wynosił 3 miesiące, wynagrodzenie przysługuje najwyżej za 1 miesiąc.
Trzeci przypadek, czyli odszkodowanie z tytułu bezprawnego wypowiedzenia, ma miejsce wtedy, gdy pracownik nie chce zachować lub odzyskać miejsca pracy. Odszkodowanie to przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Odszkodowanie przysługuje także w wypadku przedterminowego rozwiązania przez pracodawcę umowy terminowej, a jego wysokość jest równa wynagrodzeniu za czas, do upływu którego miała trwać umowa, ale nie może być wyższe niż wynagrodzenie za 3 miesiące. W takiej sytuacji pracownik nie może domagać się przywrócenia do pracy.
Jeżeli sąd przyznał pracownikowi takie odszkodowanie, to czas pozostawania bez pracy wlicza się do ogólnego stażu pracy.

Mając na uwadze powyższe środki ochrony przysługujące każdemu pracownikowi, warto poważnie zastanowić się nad zawalczeniem przed sądem pracy o to, co nam się należy w przypadku bezprawnego wypowiedzenia. Dochodząc swoich praw niczego przecież nie tracimy, a zyskać możemy bardzo wiele- nawet jeśli nie powrót na stanowisko, to przynajmniej źródło utrzymania na kilka kolejnych miesięcy.

Autor artykułu Artykuł został przygotowany przez partnerów Adwokata Tomasza Skarżyńskiego świadczącego usługi prawne na rzecz podmiotów gospodarczych i osób fizycznych.